بازآفرینی شهری چیست؟

بازآفرینی شهری چیست؟

در ادامه سلسله مباحث تخصصی در حوزه مدیریت و برنامه ریزی که توسط دانشنامه تخصصی و پایگاه خبری موج شهر ارائه می شود، در این بخش به موضوع بازآفرینی شهری چیست؟ تعریف و ارکان آن پرداخته می شود.

تعریف بازآفرینی شهری

بازآفرینی شهری که می‌توان آن را معادل عبارت Urban Regeneration دانست که به معنی آفرینش مجدد است؛ یعنی روح دیگری در کالبد بناء مجموعه یا بافت دمیده شده است. درواقع بازآفرینی شهری به معنای بازسازی و توسعه‌ی دوباره‌ی بخش‌های شهری است که در آن فضاها، ساختمان‌ها، خدمات عمومی و زیرساخت‌ها بهبود می‌یابند. این فرایند ضروری است؛ زیرا باعث ارتقای کیفیت زندگی شهروندان، بهسازی محیط‌زیست، افزایش اشتغال، افزایش ارزش املاک و ارتقای اقتصاد محلی می‌شود. همچنین، بازآفرینی شهری می‌تواند به توسعه‌ی پایدار و مدیریت بهتر منابع شهری کمک کند.

نقش بازآفرینی شهری در توسعه شهرها

به‌طورکلی، بازآفرینی شهری به‌عنوان یک فرایند چندبعدی، به توسعه شهرها به‌صورت جامع و متوازن کمک می‌کند. این فرایند می‌تواند بهبود اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی شهرها را تسهیل کند. برخی از نقش‌های بازآفرینی در توسعه شهرها عبارت‌اند از:

1. بهبود زیرساخت‌ها: با بازسازی و بهسازی زیرساخت‌های شهری مانند جاده‌ها، پل‌ها، فضای سبز، و شبکه‌های آب و فاضلاب، توسعه‌ی شهرها تسریع می‌یابد.
2. افزایش کیفیت زندگی: با ایجاد فضاهای عمومی، پارک‌ها، مراکز خدماتی، فرهنگی و ورزشی، کیفیت زندگی شهروندان ارتقا می‌یابد.
3. توسعه اقتصادی: با فراهم‌کردن محیط مناسب برای سرمایه‌گذاری و کسب‌وکارها، بازآفرینی شهری می‌تواند به رشد و توسعه اقتصادی شهر کمک کند.
4. حفظ و ترویج فرهنگ و هویت شهری: با حفظ و بازسازی ساختارهای تاریخی و فرهنگی، هویت و شناخت شهری تقویت می‌شود.
5. مدیریت بهتر منابع: با استفاده بهینه از فضاها و منابع شهری، بازآفرینی می‌تواند به مدیریت بهتر و پایدارتر منابع شهری کمک کند.

نظریه بازآفرینی شهری

نظریه بازآفرینی شهری یک رویکرد جامع به مدیریت و توسعه شهری است که بر اساس همکاری بین اجتماع مدنی، بخش خصوصی، و دولت محلی برای بازسازی و بهبود فضاهای شهری تأکید دارد. این نظریه به مردم، جوامع محلی، و سایر ذی‌نفعان شهری قدرت تصمیم‌گیری در مورد توسعه و بهبود شهرهای خود را می‌دهد. در این نظریه، همه‌ی ذی‌نفعان در فرآیند تصمیم‌گیری و اجرای پروژه‌های شهری مشارکت دارند و ایده‌ها و نیازهای اجتماعی موردتوجه قرار می‌گیرند. عناصر اصلی این نظریه عبارت‌اند از:

1. مشارکت مردمی: این نظریه به مردم و جوامع محلی اجازه می‌دهد تا در فرآیند تصمیم‌گیری و اجرای پروژه‌های شهری شرکت کنند و نقش فعالی داشته باشند.
2. همکاری بین انواع سازمان‌ها: نظریه بازآفرینی شهری بر همکاری و هماهنگی بین دولت محلی، بخش خصوصی، و جوامع محلی تأکید دارد تا بهبود و توسعه شهرها به شکل جامع و مؤثری صورت گیرد.
3. توسعه‌ی پایدار: این نظریه به توسعه‌ی شهری به‌صورت پایدار تأکید دارد که به معنای استفاده‌ی بهینه از منابع، حفظ محیط زیست، و ایجاد شهرهایی باکیفیت زندگی بالاست.
4. انعطاف‌پذیری: بازآفرینی شهری به‌عنوان یک فرایند پویا و انعطاف‌پذیر، باید قابلیت سازگاری با تغییرات محیطی، اقتصادی، و اجتماعی را داشته باشد.

ارکان بازآفرینی شهری

ارکان بازآفرینی شهری عبارت‌اند از مؤلفه‌ها یا عوامل اساسی که در فرآیند بازآفرینی شهری نقش مهمی دارند و باید در نظر گرفته شوند. این ارکان عبارت‌اند از:

1. زیرساخت‌های شهری: شامل جاده‌ها، پل‌ها، فضای سبز، شبکه‌های آب و فاضلاب، سیستم حمل‌ونقل عمومی و غیره است. ایجاد و بهبود زیرساخت‌های شهری از جمله اولویت‌های بازآفرینی شهری است.
2. فضای عمومی: شامل میدان‌ها، پارک‌ها، بلوارها، کوچه‌ها و فضاهای عمومی دیگر است که ارتباط مستقیم با شهروندان دارند و باید جذاب و کاربرپسند باشند.
3. خدمات شهری: شامل خدمات عمومی مانند آب، برق، گاز، نخاله‌برداری، آتش‌نشانی، اورژانس و … است که برای رفاه و راحتی شهروندان ضروری است.
4. فرهنگ شهری: این مؤلفه شامل جوانب فرهنگی، تاریخی و هویت شهری است که با ارزشیابی، حفظ و ترویج آنها می‌توان بازآفرینی شهری را تقویت کرد.
5. توسعه اقتصادی: شامل توسعه فعالیت‌های اقتصادی، ایجاد مشاغل و اشتغال، توسعه کسب‌وکارها و جلب سرمایه‌گذاری‌ها برای تقویت اقتصاد شهر است.
6. مشارکت اجتماعی: شامل مشارکت فعال شهروندان، جوامع محلی و نهادهای مردمی در تصمیم‌گیری و اجرای طرح‌های بازآفرینی شهری است.

باتوجه‌به این ارکان، برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های بازآفرینی شهری به شکل جامع و هماهنگ می‌تواند به توسعه پایدار و بهبود کیفیت زندگی شهروندان منجر شود.

قانون بازآفرینی شهری

در بسیاری از کشورها، قوانین و مقررات مربوط به بازآفرینی شهری وجود دارند که به‌منظور تسهیل و راهنمایی در فرآیند بازآفرینی شهری ایجاد شده‌اند. این قوانین ممکن است شامل موارد زیر باشند:

1. مقررات ساخت‌وساز: قوانین مربوط به مجوزهای ساخت‌وساز، استانداردها و ضوابط احداث ساختمان‌ها و فضاهای شهری را تعیین می‌کنند.
2. قوانین مالی و مالکیت: مقررات مالی مربوط به تأمین منابع مالی برای پروژه‌های بازآفرینی شهری و مقررات مربوط به مالکیت و انتقال املاک و مستغلات شهری را تنظیم می‌کنند.
3. مقررات محیط زیستی: قوانین مربوط به حفاظت از محیط‌زیست و کنترل آلودگی‌ها در فرآیند بازآفرینی شهری را تعیین می‌کنند.
4. مقررات مربوط به مشارکت عمومی: قوانینی که حق مشارکت مردم و جوامع محلی در فرآیند تصمیم‌گیری و اجرای پروژه‌های بازآفرینی شهری را تأیید و تشویق می‌کنند.
5. مقررات توسعه شهری: قوانین مربوط به توسعه‌ی شهری که شامل برنامه‌ریزی، زون‌بندی، و استفاده از اراضی شهری برای استفاده‌های مختلف می‌شوند.

این قوانین و مقررات معمولاً توسط دولت محلی یا سازمان‌های مرتبط تدوین و اجرا می‌شوند تا فرآیند بازآفرینی شهری به‌صورت منظم و متناسب با نیازها و شرایط شهری انجام شود.

طرح بازآفرینی شهری چیست؟

طرح بازآفرینی شهری یک سند استراتژیک است که برای توسعه و بهبود فضاهای شهری تدوین می‌شود. این طرح به‌عنوان یک راهنمای جامع برای اجرای پروژه‌های بازآفرینی شهری و توسعه‌ی شهری بهبود و بازسازی فضاها، زیرساخت‌ها، و خدمات عمومی شهری را تعیین می‌کند. برای اجرای یک طرح بازآفرینی شهری، مراحل زیر معمولاً پیگیری می‌شوند:

1. تحلیل و بررسی شرایط فعلی شهر: در این مرحله، شرایط فعلی شهر از جمله مشکلات، نیازها، و فرصت‌های بازآفرینی تحلیل می‌شود.
2. مشارکت مردمی: مردم و جوامع محلی در فرآیند تدوین طرح بازآفرینی شهری مشارکت داشته و نظرات و پیشنهادات خود را ارائه می‌کنند.
3. تعیین اهداف و استراتژی‌ها: در این مرحله، اهداف و استراتژی‌های طرح بازآفرینی شهری به‌صورت واضح تعیین می‌شود که بهبود فضاهای شهری، توسعه اقتصادی، حفظ محیط‌زیست، و ترویج فرهنگ شهری می‌تواند شامل آن باشد.
4. تدوین طرح عملیاتی: در این مرحله، جزئیات اجرایی پروژه‌های مختلف شامل بودجه، زمان‌بندی، و منابع موردنیاز تعیین می‌شود.
5. اجرای طرح: پس از تدوین طرح بازآفرینی شهری و تأیید آن، پروژه‌های مختلف اجرایی می‌شوند و اقدامات موردنیاز برای بهبود شهر انجام می‌شود.
6. پایش و ارزیابی: پس از شروع اجرای طرح، پیشرفت و عملکرد طرح به‌صورت دوره‌ای پایش و ارزیابی می‌شود و در صورت نیاز تغییرات و بهبودهای لازم اعمال می‌شوند.

به‌طورکلی، طرح بازآفرینی شهری به‌عنوان یک راهنمای جامع برای توسعه و بهبود شهرها، اجرای مؤثر پروژه‌های مختلف و بهبود کیفیت زندگی شهروندان را تضمین می‌کند.

مهم‌ترین طرح‌های بازآفرینی شهری در ایران

در ایران، تعداد زیادی از شهرها و مناطق به نیازهای بازآفرینی شهری برخوردارند و طرح‌های مختلفی برای بهبود فضاها، زیرساخت‌ها، و خدمات شهری اجرا شده‌اند. برخی از مهم‌ترین طرح‌های بازآفرینی شهری در ایران عبارت‌اند از:

1. طرح بازآفرینی مرکز تهران: این طرح شامل اصلاح و بهسازی فضای عمومی و فضاهای سبز، توسعه سیستم حمل‌ونقل عمومی، و توسعه زیرساخت‌های شهری در مرکز تهران است.
2. طرح بازآفرینی میدان نقش‌جهان: این طرح شامل تجدید بنیاد و بهبود فضای عمومی میدان نقش‌جهان در شهر اصفهان است که یکی از مهم‌ترین مراکز تاریخی و فرهنگی این شهر است.
3. طرح بازآفرینی مرکز شهر اصفهان: این طرح شامل توسعه و بهسازی فضای عمومی، ارتقای سطح خدمات شهری، و توسعه زیرساخت‌های شهری در مرکز شهر اصفهان است.
4. طرح بازآفرینی میدان نقش‌رستم: این طرح هدف اصلی خود را بر ایجاد یک فضای عمومی پویا و جذاب در میدان نقش‌رستم در شهر شیراز قرار داده است.
5. طرح بازآفرینی مرکز شهر تبریز: این طرح شامل توسعه فضای عمومی، بهسازی میدان‌ها و خیابان‌ها، و ارتقای خدمات شهری در مرکز شهر تبریز است.

این تنها چند نمونه از طرح‌های بازآفرینی شهری در ایران هستند و بسیاری از شهرها و مناطق دیگر نیز طرح‌های مشابهی را در دستور کار خود دارند.

اخبار مرتبط

نظریه شهر پایدار