تعاریف اصلی حوزه نماهای شهری
دانشنامه تخصصی و پایگاه خبری موج شهر، با توجه به رسالت خویش در حوزه تخصصی معماری و شهرسازی، در این مطلب به بیان تعاریف اصلی حوزه نماهای شهری می پردازد که امیدواریم برای مخاطبین عزیز مفید باشد.
منظر شهری
منظر شهری در آغاز امری عینی است که به‌واسطه کیفیت ظهور عوامل فیزیکی محیط موجودیت می‌یابد. لکن تدریجاً و به‌واسطه حضور در شرایط تاریخی و تکرار شدن در مقابل گروه انسان‌های ادراک‌کننده آن، واجد نوعی وجود ذهنی گشته و به عنصر مشترک پیونددهنده افراد جامعه بدل می‌گردد.
ساختمان‌های خاص:
کلیه‌ی ساختمان‌های مسکونی ده طبقه و بیشتر، ساختمان‌های دولتی یا عمومی شامل دانشگاه‌ها، حوزه‌های علمیه، پارک‌های فناوری، شهرداری‌ها، شوراهای حل اختلاف، مجتمع‌های قضایی و دادگستری‌ها، ادارات دولتی، مراکز انتظامی، کنسولگری‌ها و سازمان‌های بین‌المللی، بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری، پاساژها، فروشگاه‌های بزرگ زنجیرهای، تالارهای پذیرایی، مجتمع‌های تجاری، مجتمع‌های پزشکی، مجتمع‌های ورزشی، بیمارستان‌ها، کتابخانه‌های مرکزی و تخصصی، مجتمع‌های فرهنگی و سینماها، مساجد، پایانه‌های مسافربری درون‌شهری و بین‌شهری، ایستگاه‌های راه‌آهن و فرودگاه‌ها، ایستگاه‌های مترو، پارکینگ‌های بزرگ، هتل‌ها و مسافرخانه‌ها و پروژه‌های کلان با مقیاس شهری.
جداره:
جداره‌ها محدوده‌های عمودی یک معبرند. جداره یا بدنه خیابان بخش اصلی کالبد خیابان را تشکیل می‌دهد. در حقیقت این عنصر فضای خیابان را مشخص می‌کند و به آن مفهوم محیطی می‌بخشد.
نما:
نمای ساختمان عبارت است از کلیه سطوح خارجی ساختمان که مشرف به فضاهای باز، حیاط‌های اصلی، فرعی یا خلوت همان ساختمان یا مشرف به فضاهای باز مربوط به گذرگاه و خیابان عمومی هستند. سطح نما بایستی از انواع سنگ، سیمان‌کاری سفید و غیره و آجرنما پوشانده شود. صدور زیان‌کار بعد از اتمام عملیات ساختمانی اعم از قسمت‌های داخلی و کلیه نماهای ساختمان امکان‌پذیر است.
نمای اصلی ساختمان: نمای اصلی ساختمان عبارت است از نمایی که مشرف به گذر عمومی یا حیاط است.
نمای فرعی یا جانبی ساختمان: نمای فرعی ساختمان عبارت است از نمایی که مشرف به حیاط‌های فرعی، جانبی یا حیاط‌خلوت است.
نمای شیشه‌ای: درصورتی‌که نمای ساختمان دارای پوشش حداقل ۶۰ درصد از شیشه باشد نمای شیشه‌ای نامیده و به دو دسته تقسیم می‌شود:
نمای شیشه‌ای پیوست: به نمایی شیشه‌ای اطلاق می‌گردد که دارای سطوحی از شیشه باشد، بطوریکه در تقسیم آن به ۲۰ مترمربع و بیشتر، جداکننده‌ای با مصالح دیگر در بین نباشد.
نمای شیشه‌ای ناپیوسته: به نمایی شیشه‌ای اطلاق می‌گردد که دارای سطوحی از شیشه باشد که در تقسیمات ۲۰ مترمربعی آن، جداکننده‌هایی با مصالح دیگر وجود داشته باشد.
نورپردازی: سیستم روشنایی طراحی شده در نمای خارجی ساختمان جهت ایجاد منظر شبانه مطلوب که موجب روشنایی و معرفی بهتر بنا در ساعات تاریکی، تقویت روشنایی معبر، خوانایی و امنیت تردد شبانه می‌گردد.
بام سبز: بام سبز بامی است که مقداری یا تمامی سطح آن با پوشش گیاهی و خاک یا با محیط کشت روینده پوشانده می‌شود. بام‌های سبز در دو گروه دسته‌بندی می‌شوند که شامل:
بام سبز گسترده یا وسیع: در دسترس و مورداستفاده کارکردی نیستند و محیط کشت سطحی و کم‌عمق دارد. این نوع بام‌ها عموماً غیرفعال محسوب می‌شوند.
بام سبز فشرده یا متمرکز؛ بام‌های متراکم یا فشرده، محیط کشت عمیقی دارند و می‌توانند به‌عنوان یک محیط آزاد در نظر گرفته شوند. پوشش گیاهی بلند در این نوع بام امکان‌پذیر است. این نوع بام از نوع فعال محسوب می‌شود.
بام سبز فعال: بامی است که امکان انجام فعالیت وجود دارد. فعالیت‌های قابل‌انجام بر بام سبز به دو دسته فعالیت‌های فراغتی محدود و کشاورزی به‌خصوص کشت سبزی‌ها و میوه جات تقسیم‌بندی می‌شوند.
بام سبز غیرفعال: در این بام¬ها انجام هرگونه فعالیتی ممنوع است و این بام‌ها فقط در جهت کمک به افزایش فضای سبز شهری مؤثرند.
ارکان نما:
خط آسمان: خط آسمان یکی از عناصر پایه و مهم سیمای خیابان به شمار می‌رود و حد جدائی جداره کالبد خیابان از آسمان است. در واقع فصل مشترک سطح جداره با آسمان است.
خط زمین: خط زمین محل برخورد جداره با کف مسیر است. خط زمین می‌تواند به‌صورت صاف و یکنواخت و یا در صورت ضرورت، به شکل شیب‌دار و پلکانی باشد که همگی بستگی به موقعیت زمین و نحوه طراحی جداره دارد.
خط ساختمان: میزان پیش‌آمدگی یا عقب‌نشینی از جداره به‌عنوان خط ساختمان مطرح می‌شود که این پیش‌آمدگی و عقب‌نشینی برای ایجاد تنوع در جداره، تأکید در بخش‌هایی از آن و همچنین باتوجه‌به عملکرد جداره طراحی می‌شوند.
تقسیمات عمودی نما: خطوط عمودی از امتداد کنار روزنه‌ها یا امتداد عناصر عمودی در نما تشکیل می‌شوند. گاه در جداره خطوط عمودی آن‌چنان غلبه‌ای بر خطوط افقی می‌یابند که خطوط افقی کاملاً نادیده گرفته می‌شوند.
تقسیمات افقی نما: خطوط افقی جداره از چهار دسته تشکیل شده‌اند:
الف) خط پایه یعنی تقاطع دو سطح کف و بدنه
ب) خط انتهایی طبقه اول، بالای مغازه‌ها و ورودی‌ها
ج) خط فوقانی طبقات
د) خط آسمان
اجزای نما:
- ورودی: ورودی ساختمان، آستانه گذر از فضای عمومی به فضای خصوصی ساختمان است که تشخیص، امکان توقف، دسترسی آسان به وسایل ارتباطی و اطلاعاتی و…. را تأمین می‌نماید.
- مصالح: یکی از مهم‌ترین عناصر بصری ساختمان، مصالح و رنگ مورداستفاده در آن است که باید به‌صورت هماهنگ و در شان عملکرد ساختمان انتخاب و طراحی گردد.
- پیش‌آمدگی: حجمی است بیرون‌زده در ارتفاعی از سطح بدنه که تمامی سطوح آن بسته است.
- بازشو: بازشوها عامل ارتباط درون و بیرون جداره‌اند که شفاف بوده و عبور نور را باعث می‌شوند.
- الحاقات: شامل اجزای الحاقی به جداره ساختمان همچون لوله‌های بخاری، دودکش‌ها، کولرها و تجهیزات آن، ناودان‌ها، سیم‌ها و کابل‌های برق و تلفن، آنتن‌ها، لوله‌های تأسیساتی و…. که حذف کلیه این عناصر نامناسب و یا پوشاندن آنها از الزامات طراحی نماهای شهری است.
- تزیینات: عناصر و جزئیات ازپیش‌طراحی‌شده در نقشه مصوب نما که در زمان ساخت، جهت تزیین ساختمان اجرا می‌شوند که از جمله آن هره چینی، طاق و قوس ایرانی – اسلامی، گره چینی، گچ‌بری، کاشی‌کاری، طره، نقاشی دیواری و…. را می‌توان نام برد.
تابلوها:
- تابلوی معرف کاربری: تابلویی است که دارای هرگونه نوشته شامل حروف، اعداد، اشکال، تصاویر، تزیینات، نمادها یا نظایر آن باشد و به‌منظور پیام‌رسانی درباره معرفی کاربری در همان ملک یا ساختمان نصب شود و از معبر عمومی قابل رویت باشد. (مانند تابلو مغازه‌ها و ادارات و….)
- تابلوی تبلیغاتی: تابلویی است که اشاره به کسب، خدمات یا تسهیلات و تأسیساتی می‌کند که معرف کاربری‌های موجود در محل نصب آن نباشد .
- تابلوی نام ساختمان: تابلویی است که به‌منظور معرفی ساختمان در محله‌ای مجاز نصب می‌گردد.
شایان ذکر است، در ادامه مطلب مربوط به تعاریف اصلی حوزه نماهای شهری، ضوابط و نحوه کنترل آن نیز در یادداشت های بعدی ارائه خواهد شد.
سلام
خیلی خوبه این مطالب
من رشته ام برنامه ریزی شهری هست و خیلی استفاده میکنم از مطالب تون
ممنونم از پایگاه خبری موج شهر