چالش ها و فرصت های جهانی شدن
دانشنامه تخصصی و پایگاه خبری موج شهر به مصاحبه اختصاصی با جناب آقای دکتر ناصری مقبل متخصص حوزه شهری در خصوص چالش ها و فرصت های جهانی شدن پرداخت.
ایشان جهانی شدن امروزه را یک واقعیت بی‌درنگ می داند که فرهنگ‌های گوناگون و سیستم‌های اقتصادی مختلف در سرتاسر جهان، تحت تأثیر شرکت‌های چندملیتی و پیشرفت‌های ارتباطی، به هم پیوسته و با یکدیگر همگام شده‌اند.
ریشه‌های این مفهوم به نظریات مک لوهان بازمی‌گردد که در دهه ۵۰ میلادی، نخستین بار از واژه “دهکده جهانی” استفاده کرد و به تأثیرات ارتباطات الکترونیکی و پدیده‌ای که او آن را “انفجار اطلاعات” نامید، اشاره کرد.
جهانی شدن ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی دارد. در دیدگاه اجتماعی، نظریه‌پردازان به چندین مفهوم اشاره می‌کنند؛ به عنوان مثال، آنتونی گیدنز جهانی شدن را به عنوان “فشردگی روابط اجتماعی در سطح جهانی” توصیف کرده و بیان کرده که این پدیده مناطق دورافتاده را با یکدیگر ارتباط می‌دهد و فواصل زمانی در روابط اجتماعی را کاهش می‌دهد.
مالکوم واترز جهانی شدن را به عنوان “تشدید روابط اجتماعی در سراسر جهان” شناخته است. همچنین، رابرتسون این پدیده را “فشردگی جهانی و تشدید آگاهی جهانی به عنوان یک کل” توصیف کرده است.
ناصری مقبل معتقد است این پدیده چالش‌ها و فرصت‌های بی‌شماری نیز به همراه آمده است که از جمله می‌توان به توسعه بازارهای جهانی، افزایش تبادل فرهنگی، و حرکت آزادانه افراد و سرمایه‌ها اشاره کرد. اما در کنار این فرصت‌ها، مسائلی مانند نابرابری اقتصادی، از بین رفتن هویت‌های فرهنگی، و تأثیرات منفی بر محیط زیست نیز به وجود آمده است که نیازمند راهکارهای جامع و هماهنگ برای مدیریت آنها می‌باشد.
در واقع، “جهانی شدن” را می‌توان به عنوان “فشردگی جهانی و تشدید آگاهی جهانی به عنوان یک کل” در نظر گرفت. این پدیده معادل با محو شدن فاصله‌های جغرافیایی و تغییر مفهوم زمان و مکان است.
از دیدگاه فرهنگی نیز، می‌توان گفت در پدیده جهانی شدن، با همگونی فرهنگی و ناهمگونی فرهنگ‌ها روبرو هستیم. به‌عنوان مثال، می‌توان مشاهده کرد که در جهانی شدن، فرهنگ مصرف‌گرایی در تمام کشورها در حال رشد است. همچنین، سلطه شبکه‌های ارتباطی، که عمدتاً از کشورهای غربی شروع شده و به تمامی کشورها گسترش یافته است، نیز نقش مهمی در این همگونی فرهنگی دارد.
در عین حال، ریشه ناهمگونی فرهنگی را می‌توان در آشنایی با مدل‌های مختلف فرهنگی که از توسعه شبکه‌های اینترنت ناشی شده، دانست. این پدیده منجر به گسترش فرهنگ‌های متنوع و در نتیجه، شکل‌گیری هویت‌های جدید می‌شود.
واقعیتی که امروزه مردم در نقاط مختلف جهان تجربه می‌کنند، این است که با پدیده جهانی شدن روبه‌رو هستند و نمی‌توانند از آن فرار کنند. این فرایند همچنین به گسترش پدیده گردشگری نیز منجر می‌شود و در نهایت، باعث شکل‌گیری هویت‌های جدید می‌گردد.
این متخصص پدیده جهانی شدن، موضوعی گسترده و پیچیده است که به طور گسترده توسط نظریه‌پردازان مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. بسیاری از این نظریه‌پردازان، اقتصاد را ریشه‌ی اصلی جهانی شدن می‌دانند و این پدیده را به عنوان یک تلاش برای فائق آمدن بر مرزهای ملی توصیف می‌کنند.
بطور مثال، امانوئل ارنشتاین به این نتیجه رسیده که جهانی شدن بیانگر پیروزی اقتصاد جهانی سرمایه‌داری است که با یک تقسیم کار جهانی همراه است. او با تأکید بر اینکه اقتصاد جهانی به سرعت به سوی یکپارچگی می‌رود، به نقش بزرگی که اقتصاد بین‌المللی و شرکت‌های چندملیتی در این فرآیند ایفا می‌کنند، تأکید می‌کند.
همچنین، برخی از نظریه‌پردازان، جهانی شدن را به عنوان تک‌قطبی شدن اقتصادی و ایجاد یک نظام واحد اقتصادی برای حکومت بر دنیا توصیف نمی‌کنند. آنها به این ایده عمدتاً اعتراض دارند و باور دارند که تنوع و تفاوت‌های فرهنگی و اقتصادی باید حفظ شود تا جهانی شدن به یک فرآیند تعادل‌یافته و پایدار تبدیل شود.
در نتیجه، نظریات متعددی وجود دارد که به ما کمک می‌کنند تا از ماهیت و اثرات پدیده جهانی شدن بهتر درک کنیم. این تفاوت‌ها و اندیشه‌ها امکان ارائه راهکارهای متناسب برای مدیریت این پدیده پیچیده را افزایش می‌دهد.
جناب آقای دکتر مهدی ناصری مقبل-دکتری شهرسازی
لینک های مرتبط:
بنظرم جهانی شدن فرآیند کنش متقابل مردم، شرکت ها و دولت ها در سراسر جهان است. که فناوری صمن سرعت بخشیدن به آن به عنوان بستر مناسبی برای آن عمل کرده است.