زلزله در کمین شهر مشهد
زلزله در کمین شهر مشهد یادداشتی اختصاصی از میلاد مرادنیا کارشناس حوزه شهرسازی در دانشنامه تخصصی و پایگاه خبری موج شهر است.
با توجه به قرار داشتن جغرافیای کشور بروی گسل‌های متعدد این سرزمین پیوسته در معرض تهدید وقوع زلزله‌های بزرگ و کوچک بسیاری بوده است. این مسئله به‌صورت ویژه درصد سال اخیر به علت رشد جمعیت و گسترش ساخت‌وسازها خصوصاً در کلان‌شهرها از اهمیت بیشتری برخوردار شده است.
گسل های شهر مشهد کدام اند؟
زلزله ۶.۳ ریشتر اخیر ولایت هرات افغانستان بهانه‌ای شد تا در خصوص وضعیت فعلی شهر مشهد ازلحاظ، ضریب ایمنی و امکانات و پیش‌بینی‌های لازم در این خصوص بپردازیم. شهر مشهد درمجموع با چهار گسل اصلی احاطه‌شده که از شمال با گسل‌های اصلی کشف رود، گسل توس و از جنوب با گسل‌های مشهد چناران و گسل سنگ بست احاطه‌شده است.
بخش‌هایی از گسل (minor) از جنوب به داخل شهر واردشده
- کوهستان پارک
- انتهای وکیل‌آباد از تقاطع پل برونسی را قطع و تا انتهای بلوار دندان‌پزشکان و فارغ‌التحصیلان را تحت شعاع قرار می‌دهد
- انتهای بلوار اقبال
- انتهای بلوار لادن
- اواسط بلوار صیاد شیرازی
- انتهای هاشمیه را تحت تأثیر قرار می‌دهد
(تصویر1: نقشه گسل های شهر مشهد)
نزدیک‌ترین گسل به شهر مشهد از جنوب گسل مشهد-چناران (گسل major) است که مهم‌ترین مسیر حرکت آن ارتفاعات جنوبی و مشخصاً مکان دقیق عبور آن به‌موازات کوه پارک است.
(تصویر2: نقشه گسل های محدوذه شهر مشهد)
لازم به ذکر است شواهد وجود ساختاری گسل به معنای فعال یا غیرفعال بودن آن محسوب نمی‌شود و ثبت تاریخی و وقوع سوابق پس‌لرزه‌ها، مبنای لرزه زا بودن آن است. وجود ۳۰۰۰ هکتار بافت فرسوده و ساختمان‌های نا ایمن و زیرساخت‌های شهری ضرورت توجه بیش‌ازپیش به این موضوع را در شهر مشهد موردتوجه قرار می‌دهد.
خطرات موجود چیست؟
یکی مهم‌ترین زیرساخت‌هایی که در معرض خطر جدی قرار دارد جاده طرقبه و انتهای بلوار وکیل و در تقاطع پل شهید برونسی و خط مترو است. با توجه به بررسی صورت گرفته، مهم‌ترین موضوعی که باید در محدوده‌های شهری رعایت گردد؛ با توجه نزدیک بودن تصویب طرح تفصیلی مشهد، بارگذاری کاربری‌های پارک و فضای سبز، کاهش تراکم و طبقات در مناطق مستعد، ایجاد ضوابط ساخت در پهنه‌های گسلی، اخذ تعهدنامه توسط مرجع صادرکننده پروانه از مالک و مهندس محاسب پروژه که تمامی تدابیر در طراحی و رعایت آیین‌نامه ۲۸۰۰، اولویت تهاتر در زمین‌های موجود در پهنه‌های پرخطر توسط شهرداری، جابجایی ساختمان‌های بااهمیت بالا (بیمارستان‌ها، مراکز دولتی، جایگاه‌های سوخت، مراکز آموزشی) باید در اولویت قرار گیرند.
راهکار پیشنهادی برای مقابله با خطر زلزله در مشهد
با توجه به بررسی‌های صورت گرفته بیشترین افراد آسیب‌دیده در زلزله‌ها افرادی هستند که در زمان زمین‌لرزه در حال فرار می‌باشند و از این لحاظ ضرورت آموزش‌های لازم به افرادی که حریم پهنه‌های پرخطر قرار دارند و تهیه نقشه نقاط امن و ایجاد پایگاه‌های مدیریت بحران در کلیه مناطق، شهری، احداث پد هلیکوپتر برای عملیات هوایی و استفاده کامل از ظرفیت سازمان مردم‌نهاد دوام تخصصی بحران محلات و اجرای مانور در این مناطق دارای اولویت بالا و خصوصاً بافت فرسوده شهر مشهد است. خوشبختانه این بافت‌های فرسوده بافاصله مناسبی از گسل‌های اصلی قرارگرفته است.
ولی لزوم نوسازی این بافت‌ها و آمادگی در کلیه سطوح از اهمیت بالایی برخوردار است. در این خصوص ساکنان بافت‌های فرسوده که امکان نوسازی ساختمان‌های کهنه و قدیمی خود را ندارند می‌توان به آن‌ها مجوز بهسازی و مقاوم‌سازی نسبی ساختمان‌هایشان در برابر زلزله را ارائه نماید و نیز مشوق‌های مالی نظیر تسهیلات بانکی یا سازوکاری برای اخذ کمک‌های خیرین نیز برای این کار در اختیار صاحبان املاک و خانه‌های قدیمی در بافت‌های فرسوده قرار گیرد تا روند انجام کار سرعت مناسبی پیدا کند. با این کار می‌توان درصد زیادی از ساختمان‌های کهنه بافت فرسوده را در برابر زلزله مقاوم‌سازی کرد که این پیشرفت خوبی در تاب‌آوری شهر یا روستاها در برابر زلزله خواهد بود.
با تشکر از مطلب مفیدتون در مورد زلزله مشهد خیلی دقیق و علمی بود و ممنون از دانشنامه تخصصی و پایگاه خبری موج شهر.
سیل اخیر مشهد مشخص کرد برای سناریو های محتمل هیچ برنامه ای نداریم چه برسد آمادگی، امام رضا به دادمان برسد زلزله بخواد بیاد.