مدیریت شهری در ایران از نگاه قوانین
مدیریت شهری در ایران تحت نظارت قوانین مختلف است، از جمله قانون تأسیس شهرداری‌ها و قانون تنظیم و نظارت بر شهرها. این قوانین به شهرداری‌ها و سازمان‌های مرتبط وظایفی اعطا کرده‌اند که در حوزه‌های مختلف از جمله برنامه‌ریزی شهری، حمل‌ونقل عمومی، بهسازی و زیباسازی شهر، مدیریت آب و فاضلاب و … فعالیت می‌کنند. در این یادداشت مدیریت شهری در ایران از نگاه قوانین را بررسی خواهیم کرد.
شهرداری مهم‌ترین نهاد اجرایی در امور شهری
در چارچوب قانون تأسیس شهرداری‌ها در ایران، هر شهر به یک شهرداری مجهز است که به‌عنوان نهاد اجرایی در امور شهری فعالیت می‌کند. شهرداری‌ها به‌منظور اجرای برنامه‌ها و سیاست‌های توسعه شهری در ارتباط با اقتصاد، اجتماع، فرهنگ و محیط‌زیست فعالیت دارند.
وظایف شهرداری‌ها
وظایف اصلی شهرداری‌ها شامل برنامه‌ریزی توسعه شهری، اجرای طرح‌های عمرانی و ساختمانی، حمل‌ونقل عمومی، نظافت و بهسازی شهر، مدیریت آب و فاضلاب، حفظ نظم و امنیت عمومی، زیباسازی فضاهای عمومی و سایر خدمات شهری است.
قانون تنظیم و نظارت بر شهرها نیز به شهرداری‌ها اختیاراتی در زمینه‌های مختلف اعطا کرده است. این اختیارات شامل تصویب طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی، مدیریت امور مالی، نظارت بر اجرای قوانین مرتبط با شهرها و حل اختلافات میان اهالی شهر می‌شود.
نقش مجلس در مدیریت شهری
مجلس شورای اسلامی نیز نقشی در تصویب قوانین و بودجه مرتبط با مدیریت شهری دارد. این سازمان‌ها در کنار همکاری با دیگر سازمان‌ها و ارگان‌های مرتبط، به‌منظور بهبود کیفیت زندگی شهروندان و توسعه پایدار شهرها فعالیت می‌نمایند.
مسئولیت‌های شهرداری‌ها
قانون تأسیس شهرداری‌ها در ایران، شهرداری‌ها را به‌عنوان نهادهای مستقل و مسئول اجرایی در سطح شهری تعریف می‌کند. شهرداری‌ها مسئولیت‌های گسترده‌ای از جمله برنامه‌ریزی توسعه شهری، نظارت بر ساخت‌وسازها، مدیریت حمل‌ونقل عمومی، حفظ نظم عمومی و بهسازی محیط شهری را بر عهده‌دارند. در این فرایند، شهرداری‌ها با توجه به نیازها و وضعیت محلی، برنامه‌ها و طرح‌های توسعه شهری اجرایی می‌کنند. همچنین، مسئولیت‌های اجرایی در زمینه‌های بهسازی و زیباسازی شهر، مدیریت آب و فاضلاب، حفاظت از محیط‌زیست و سایر خدمات شهری نیز به آن‌ها واگذارشده است.
قوانین مختلف مشخص می‌کنند که چگونه منابع مالی شهرداری‌ها تأمین می‌شود و چگونه بودجه و هزینه‌های مختلف مدیریت شهری تخصیص می‌یابد. این سازمان‌ها همچنین وظیفه نظارت بر اجرای قوانین و مقررات مرتبط با شهرها را دارند. به‌طورکلی، مدیریت شهری در ایران تحت نظارت قوانین و مقررات دقیقی قرار دارد که به شهرداری‌ها و سازمان‌های مرتبط وظایف و اختیارات لازم را اختصاص داده است.
نظارت بر مدیریت شهری
قوانین مدیریت شهری در ایران تحت نظر سازمان شهرداری‌ها و شوراهای اسلامی شهرها و روستاها قرار دارند. این قوانین شامل بخش‌های مختلفی از جمله:
- توسعه شهری و کنترل ساخت‌وساز: شامل مقررات مربوط به برنامه‌ریزی شهری، استفاده از اراضی، اخذ مجوزها و نظارت بر ساخت‌وسازهای شهری.
- نظم و نظافت شهری: شامل مقررات مرتبط با نظم و امنیت شهری، مدیریت زباله، پارک‌ها و فضاهای عمومی.
- حمل‌ونقل عمومی و ترافیک: شامل آیین‌نامه‌ها و مقررات مرتبط با حمل‌ونقل عمومی، پارکینگ و کنترل ترافیک.
- حفاظت از محیط‌زیست: شامل استانداردها و مقررات مرتبط با حفاظت از محیط‌زیست شهری و کنترل آلودگی هوا و آب.
- مشارکت شهروندان: اشتراک و مشارکت اجتماعی در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با مدیریت شهری.
در ایران، نهادهای ناظر بر مدیریت شهری شامل چند سطح است:
- وزارت راه و شهرسازی: به‌عنوان نهاد اجرایی در زمینه برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، ایجاد استانداردها و نظارت بر ساخت‌وسازها.
- شورای اسلامی شهرها و روستاها: به‌عنوان نهاد محلی مسئول برنامه‌ریزی و اجرای امور شهری در سطح شهر و روستا.
- شهرداری‌ها: به‌عنوان اجرایی‌ترین سطح مسئولیت در مدیریت شهری، نظارت بر خدمات شهری، زیرساخت‌ها و امور محلی.
- سازمان حفاظت محیط‌زیست: در امور مرتبط با حفاظت از محیط‌زیست و کنترل آلودگی‌ها.
- سازمان حمل‌ونقل و پایانه‌های مسافری: در موضوعات مربوط به حمل‌ونقل عمومی و ترافیک.
- نهادهای مرتبط با اجتماع مدنی: مشارکت شهروندان در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با مدیریت شهری.
همچنین، در سطح ملی و منطقه‌ای نیز ممکن است نهادهای دیگری نظیر شوراهای شهرها و روستاها و دیگر سازمان‌ها در زمینه‌های مختلف مدیریت شهری و شهرسازی دخیل باشند.
در سیستم مدیریت شهری ایران، مشکلاتی وجود دارد. تعدادی از نقاط ضعف و مشکلات مدیریت شهری در ایران شامل موارد زیر می‌شوند:
- فساد: وجود فساد در سطوح مختلف مدیریتی که ممکن است تأثیر منفی بر شفافیت و کارایی سازمان‌ها داشته باشد.
- بی‌توجهی به برنامه‌ریزی مستدام: عدم توجه کافی به برنامه‌ریزی شهری و توسعه مستدام در فرآیند ساخت‌وساز و توسعه شهرها.
- نقص در حوزه حمل‌ونقل عمومی: مشکلات مرتبط با ترافیک، کمبود وسایل حمل‌ونقل عمومی مؤثر و مدیریت ناکارآمد در این زمینه.
- نقص در مدیریت زیست‌محیطی: برخی مشکلات مربوط به آلودگی هوا، آب و محیط‌های طبیعی به دلیل نقص در برنامه‌ریزی محیطی.
- ناکارآمدی در امور شهری: مشکلات در ارائه خدمات شهری، نظم و نظافت، مشکلات پارکینگ و امور مرتبط با شهرسازی.
- ناتوانی در مدیریت بحران: در مواجهه با وضعیت‌های بحرانی نظیر زلزله، سیل و بلایای طبیعی دیگر، ناتوانی در مدیریت و پاسخگویی بهینه وجود دارد.
تصحیح و بهبود این نقاط ضعف نیاز به توجه به جوانب مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی دارد تا مدیریت شهری و کشوری بهبود یابد.
یادداشت از علیرضا گروسی، کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری
ثبت دیدگاه