اهمیت انتخاب گونه های مناسب گیاهی با توجه به اقلیم شهرها

اهمیت انتخاب گونه های مناسب گیاهی با توجه به اقلیم شهرها

دانشنامه تخصصی و پایگاه خبری موج شهر؛ با توجه به لزوم تغییر در رویکرد مدیریت فضای سبز شهری به اهمیت انتخاب گونه های مناسب گیاهی با توجه به اقلیم شهرها پرداخت.

تغییرات اقلیمی و کمبود آب در شهرها،موضوعی است که به تمامی حوزه های زندگی بشر سایه افکنده و زندگی شهری را با چالش هایی مواجه کرده است. از گذشته تا کنون برای حفظ شادابی و تندرستی شهروندان، افزایش سرانه فضای سبز و کاشت درختان مورد توجه مدیران قرار گرفته است و بر این مبنا، زندگی در محیطی که فضای سبز بخش مهمی از آن باشد جزو ملزومات تصمیم گیری برای مدیران شهری شده است. در حال حاضر با تغییر در سبک شهرسازی، دیگر کمتر خانه ای دارای حیاط و فضای سبز است و این مساله خود نیاز به فضای سبز عمومی را بیشتر کرده است.

از سوی دیگر چنانچه ذکر شد تغییرات اقلیمی، اخذ تصمیمات را در حوزه فضای سبز شهری با مشکلاتی روبرو کرده است. از این مدیریت منابع آبی به جهت حفظ و گسترش درختان و گونه ها موضوعی قابل تامل و توجه است. دمای کره زمین نسبت به پیش از انقلاب صنعتی 1.1 درجه سانتیگراد افزایش یافته و از سوی دیگر شاهد کاهش متوسط بارش سالانه و تغییر الگوی توزیع زمانی بارش هستیم. تغییر اقلیم به دلیل تشدید کمبود آب در تابستان، فریب خوردن سیستم آوندی در زمستان‌هایی که دمای گرم تری نسبت به قبل دارند و همچنین حذف بارش‌های تابستانه در تمام نقاط دنیا موجب آسیب به فضای سبز و نهایتا تغییر در اکوسیستم‌ها شده است.

خطر حذف بیش از 60 درصد گونه های گیاهی

یک تیم تحقیقاتی بین‌المللی شامل یک محقق (CNRS) مرکز تحقیقات ملی فرانسه) از آزمایشگاه اکولوژی و دینامیک سیستم‌های انسانی در دانشگاه پیکاردی ژول ورن، اولین ارزیابی شرایط مخاطره آمیز جهانی را درباره گونه‌های درختی کاشته شده در شهرها، با توجه به شرایط فعلی افزایش دما و کاهش بارندگی سالانه به دلیل تغییرات آب و هوایی را تحت عنوان یک مقاله منتشر کرده است.

در این مقاله آمده است که ۵۶ تا ۶۵ درصد از این گونه‌ها در حال حاضر در معرض خطر هستند و این میزان می‌تواند تا سال ۲۰۵۰ به ۶۸ تا ۷۶ درصد نیز افزایش یابد. به عنوان مثال پیش بینی می‌شود تا آن زمان در کشور فرانسه، افزایش دما، ۷۱ درصد از گونه‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهد.

در بخش دیگری از این مقاله خاطرنشان می‌کند با وجود شرایطی که در بالا به آن اشاره شد کاشت گونه‌ها در شهر‌ها و تحت شرایط آب و هوایی هنوز هم بسیار رایج است.اگرچه برخی شهرها، به ویژه شهر‌های ثروتمندتر، می‌توانند برای آبیاری درختان در مواقع خشکسالی هزینه کنند و تأثیر تغییرات آب و هوایی را کاهش دهند. با این حال، انتظار می‌رود خطرات در آینده افزایش یافته و منجر به هزینه‌های نگهداری بسیار بالاتر شود.

لزوم تغییر در رویکرد مدیریت فضای سبز شهری

اهمیت انتخاب گونه های مناسب گیاهی با توجه به اقلیم شهرها با توجه به نقش حیاتی درختان به عنوان تهویه مطبوع طبیعی در شهر‌ها و عدم امکان حذف فضای سبز از شهرها، این یافته‌ها نشان می‌دهد که طرح‌های ایجاد فضای سبز شهری باید به گونه‌ای تطبیق داده شود که درختان بتوانند با تغییرات آب و هوایی کنار بیایند، به عنوان مثال، این امر با کاشت گونه‌های مقاوم در برابر تغییرات دمایی و میزان بارندگی قابل کنترل خواهد بود.

در حال حاضر به نظر می‌رسد گونه‌های موجود در فضای سبز شهر مشهد هر یک بسته به شرایط موجود در زمان خود، انتخاب و کاشته شده‌اند که با توجه به بحران آب پیش آمده لزوم بازنگری در کاشت و یا تغییر الگوی کاشت را ضروری می‌نماید. متاسفانه در بسیاری موارد فضای سبز شهری مترادف با چمن خوانده می شود که این مساله خود از چالش های تغییر در رویکرد های شهری است.

بر این مبنا با تغییر در رویکردها می توان از راهکارهایی چون محدودیت کاشت گونه‌های گل فصلی و چمن که نیازمند میزان بیشتر آبیاری هستند و همچنین حرکت به سمت خشک منظری با تنش های آبی پیش رو مقابله کرد. در حال حاضر با توجه کاهش میزان بارندگی در سال آبی اخیر در مقایسه با میزان متوسط سالانه باید تصمیماتی اخذ شود تا ضمن حفظ تندرستی از طریق فضای سبز، مناسب ترین گونه ها انتخاب و روش های آبیاری تغییر یابد.

لیست گونه های گونه های مناسب گیاهی

درختان آب دوست فضای سبز:

چنار، بیدمجنون، بید معمولی، بید قرمز، توسکا، درخت لاله، راش انواع سرو

درختان باد شکن فضای سبز:

توت آمریکایی، سرو نقره ­ای، سرو خمره ­ای، اقاقیا، زالزالک، نمدار، سدروس، گردو

درختان جذب پرنده درفضای سبز:

اسپیره، یاس خوشه­ ای، انگور زینتی، خاس، پیراکانتا، امین ­الدوله، زغال ­اخته، زیتون، یاس

درختان جنگلی فضای سبز:

سرو نقره­ ای، افرای سیاه، زبان گنجشک، اقاقیا، توسکای قشلاقی، ارغوان، کاج سیلوستر، بلوط، گز، شاه بلوط، سدروس، عرعر، سرو نقره ­ای، کاج خزنده، زیتون تلخ

درختان زینتی فضای سبز:

گلابی، آلو، آلوچه، سیب، پسته، مو، فندق، گوجه، زیتون، انجیر، گیلاس، انار، ازگیل، آلبالو تلخ، زالزالک، شیرخشت

درختان سایه­ انداز در فضای سبز:

عرعر، بیدمجنون، چنار، داغداغان، پائولینا، شاه بلوط هندی، توت آمریکایی، درخت لاله، ابریشم، افرای سیاه، نارون، افرای سبز

درختان سریع رشد فضای سبز:

عرعر، دم موشی، زیتون تلخ، چنار، سدروس، افرا سبز، اقاقیا، ابریشم، سرو نقره­ای، توت آمریکایی

درختان مقاوم به آب­شور:

انواع کاج­ها، گل ابریشم، ایلان، زبان گنجشک، توت، صنوبر، سپیدار، اقاقیا، گز، سنجد، پیروکانتا، زالزالک، ارغوان، پسته، فندق

درختان مقاوم به سایه:

سرخدار، تویا، دوگلاس، سکویا، ممرز، هدرا، راش، تاکسوس، یاس هلندی

درختان مقاوم در برابر گرد و خاک:

بیدمجنون، اقاقیا، داغداغان، زالزالک، چنار، ماگنولیا، لیلکی آمریکایی، عرعر، ژینکو

درختان مناسب بلوار و کوچه­ ها:

سرو خمره­ای، سرو نقره­ای، افرا سیاه، ژینکو، افرا قرمز، شاه بلوط، توس، ارغوان، زبان گنجشک، درخت لاله، چنار، اقاقیا، نارون، لاوسون، توت آمریکایی

درختان مناسب خاک­های گچی و آهکی:

افراها، شاه بلوط، بلوط، توس، عرعر، ممرز، جوالدوز، فندق، زالزالک، دواویدیا، راش، زبان گنجشک، گلابی، لیلکی، گوجه، آلو، اقاقیا، گردو، صنوبر، بید، پروانه، چنار، درخت آهن، سماس، عنبر السائل، سیب گل، نمدار، نارون، توت

درختان مناسب خاکهای بد زهکش:

افرا، گلابی، کرنوس، بلوط، ممرز، بید، زالزالک، اکالیپتوس، صنوبر، تبریزی، سپیدار

انواع گیاهان فضای سبز آپارتمان را به سه دست تقسیم کرد:

1-گیاهانی که به هوای خنک احتیاج دارند و درجۀ حرارت باید برای این گیاهان بین 7 الی 18 درجه سانتیگراد باشد. مانند آکورس – کفشک – موچست – شمشاد – پامچال – سیکلمه – آروکاریوم – آکوبا

2-گیاهانی که به هوای ملایم و معتدل نیاز دارند و به درجه حرارت بین 10 الی 18 درجه سانتیگراد نیاز دارند. مانند عبایی – سجاقی – فیلودندرون – مارچوبه – فانسیا – کالادیوم – فیکوس

3-گیاهانی که به هوای گرم احتیاج دارند و درجه حرارت بین 15 الی 30 درجه برای این گیاهان مناسب است. مانند آنتوریرم – کاکتوس – گل کاغذی – گرویله آ – سانسوریا – آناناس – برگ انجیری – پرسیاوس – سرخس

انواع سوزنی برگان:

که بیشتر این گونه­ ها،­ گیاهانی هستند سردسیری که بومی مناطق سرد

مثل: آلاسکا و جنگل­های اسکان­دیناوی هستند. وتعدادی از آنها عبارتند از؛

1-سدروس دیودروا2- سدروس آتلانتیکا3- لاوسون طلایی 4- لاوسون پیچی5- تویا روسی-6- تویا آمریکایی7- هلودیا 8- ژونی پروس طلایی 9- ژونی پروس ابلق 10- ژونی پروس مش 11- ژونی پروس فری 12- ژونی پروس ژاپنیکا13- ژونی پروس نقره ای14- آبیس 15- نویل سبز 16- نویل نقره ای 17- اورینتالس 18- آبیس کریستال 19- نویل آبی 20- چانیز21- کاج تهران 22- کاج سیاه 23-کاج موگه 24- سرونقره ای 25-سرو شیراز 26-سرو زربین 27- سروکوهی 28- کاج کاشفی

گیاهان بافت خشن فضای سبز:

درخت عرعر، ماگنولیا، انجیر، خرمالو، نخل زینتی، شاه بلوط هندی

گیاهان بافت نرم فضای سبز:

بید، لیلکی، ابریشم ایرانی، ابریشم مصری، گردو

گیاهان برگ رنگی فضای سبز:

افرا چینی، افرا قرمز، زرشک، گوجه گل، فندق، توری، درخت پر

گیاهان بی­ تفاوت به نور (Day Nature Plants):

گیاهانی هستند که برای گل­دهی احتیاجی به طول روز ندارند. در این گیاهان مدت نور احتیاج نیست، میزان نور اثرات مهمی دارد با تنظیم دقیق میزان نور می­توان این گیاهان را وادار به گل­دهی کرد مانند: گل رز، کوکب، بگونیا پیازی، بنفشۀ آفریقایی، میخک.

گیاهان پوششی رونده:

پاپیتال، لیزماکیا، کنتی استر، شیرخشت، فرانکینیا، تاجوکا، کروم، یال­اسبی، چمن.

گیاهان پوششی مناسب زیر درختان:

سلوی، قاصدک، شنگ، ترشک، فرانکینا، لیرنالیا، پاپیتال، عشقه، یال­اسبی، پوتنتیلا، آجوکا، سدوم سبز

گیاهان جایگزین چمن در فضای سبز

در فضای سبز با دو مشکل روبه­رو می­شویم، هزینۀ کارگری و آبیاری چمن که دو عامل عمده در فضای سبز و ناامید نشوید، جایگزین خوبی برای آن وجود دارد، گیاهان زنده و مصالح غیرزنده مانند انواع شن های رنگی می ­توانند جایگزین مناسبی باشند.

شما می­توانید از سنگ، پوکه، شن ­ریزۀ طبیعی و مصنوعی به جای چمن استفاده کنید و یا از گیاهانی که می­توان به جای چمن در مکان­های مرطوب می­تواند جایگزین باشد در جاهای دیگر می­توانید از گیاهانی چون کامومیل   (Chamomile) که یک گیاه پوششی است و از انواع سدوم رونده و یک نوع آویشن و یا شبدر و گیاه لیزمالیا و فرانکینا و آجوکا می­تواند جایگزین مناسبی برای چمن باشد که نگهداری این گیاه خیلی راحت­تر و آسان­تر از چمن بوده و مشکلات چمن را به نوعی ندارند.

گیاهان جلوگیری از فرسایش خاک:

توسکا، چنار، بیدمجنون، اقاقیا، توت آمریکایی، سرو نقره­ای ،توری ، پیروکانتا

گیاهان خاک آهکی فضای سبز:

زیتون معمولی، زربین، سرو خمره­ای، چنار، ون و زبان گنجشک

گیاهان دارای ریشۀ سطحی:

ابریشم، سرو نقره­ای، توری، یاس زرد، به ژاپنی

گیاهان دارویی

ابریشم- اسپیره- بداغ- بلوط- به ژاپنی- بیدمشک- فلفل زینتی- سانسوریا- آرالیا- آسپاراگوس- ازگیل- تخل مرداب- کراسولا– همیشه بهار- گل حنا- میخک هندی- ختمی درختی- مریم گلی- آناناس- کیوی- ذغال اخته- بومادران- شاه بلوط هندی– زالزالک- زبان در قفا- رزماری- بابونه- آکالیپتوس- لاواندولا- پونه وحشی- درمنه- یاس چند پا- انگور غیر خوراکی- فرفیون– تمشک- دافنه- آرمریا- بوداغ- ختمی ژاپنی- زیتون تلخ- عنبر سائل- تاجریزی (گوجه فرنگی زینتی)- آتریپلکس- سیزاب- آلوورا- ژینگو

 گیاهان رشد متوسط فضای سبز:

درخت پر، جینکو، افرای چینی، توری، داغداغان

انواع گل رز:

گلهای رز از گونه­ای وحشی که فقط در نیمکره شمالی رشد دارند و رویشگاه اصل آنها مناطق معتدله هستند رز یک گیاه دارویی و زینتی بعضاً مقدس مورد توجه بوده و آثار باقی مانده از نقاشی­ها و سنگ نوشته­ ها حضور جدی گل­های رز را در تمدن ایرانی تأئید می­کنند و امروز گونه ­های هیبرید و مدرن عمدتاً از اروپا خصوصاٌ فرانسه، هلند و انگلیس شروع شدن به گونه ­های رز اضافه گردیده.

واریته­ های گونه های  محتلف رز شامل:

گونه­ های رز قدیم، رز هیبریدی، رز مدرن، رز رونده، رز مینیاتوری، رز تیژ (پایه بلند) و رز نسترن می­باشند.

واریته ها از نظر رنگ­ گلبرکها مختلف رز:

گل رز ثریا، رز باکارا، رز آلبالویی، رز لب ماتکی، رز مخملی، رز آتشی، رز بنفش، رز لیمویی، رز زرد، رز صورتی، رز سفید، رز محمدی، رز مشکی، رز چیتی، رز معطر، رز هفت، رز هیبرید، رز ساناز، رز نسترن سفید، رز حنایی می­باشند.

انواع گلهای  رونده:

یا دیوار یا آلاچیق و نرده به بالا حرکت میکنند مانند: انواع پیچ­های رونده، پیچ امین­الدوله، یاس، کلماتیس، گلیسین، اناری، آبشار طلایی، ساعتی، موچسب، پاپیتال درختی، عشقه، برفی، آبجویی و رز رونده.

گیاهان رنگی از نظر گل و میوه:

ارغوان، سیب گل، گوجه گل، میموزا، طاووسی، توری، ماگنولیا، ماهونیا، پیراکانتا، دوتسیا، به ژاپنی

گیاهان روز بلند (Long Day Plants):

گیاهان روز بلند برای گل­دهی به روزهای بلند و شب­های کوتاه احتیاج دارند. طول روز برای این گیاهان بین 12 الی 16 ساعت متغیر است مانند: شب­بو، میمون، اطلسی، ختمی، ناز و کاهو. به گیاهان روز بلند، شب کوتاه هم می­گویند.

گیاهان روز کوتاه (Short Day Plants):

گیاهانی هستند که برای گل­دهی نیاز به روزهای کوتاه و شب­های طولانی دارند. طول مدت نور برای این گیاهان بین 6 الی 10 ساعت است و زمان تاریکی باید زیاد باشد مانند: بنت القنسول، داوودی، گل کاغذی، بگونیا، جعفری، کاکتوس، کالانکوا، کراسولا.

گیاهان سایه­ دوست:

گیاهانی هستند که به شدت نور کم­تری نیاز دارند و باید از نور مستقیم خورشید دو باشند. مانند فیلواندرون – پتوس –عشقه یا پاپیتال – برگ­عبایی – مارانتا – سانسوریا – سرخس

گیاهان سایۀ آفتاب­ دوست:

نیاز نوری این نوع گیاهان حدفاصل بین گیاهان آفتاب­دوست و سایه­­دوست است و معمولاً دارای برگ­های ابلق و رنگی هستند. مانند بنفشه – کروتون – دراسنا – بگونیا – حسن یوسف – پتوس – فیکوس – بنجامین ابلق

گیاهان عمر طولانی:

سروناز، سدروس، شاه بلوط، بلوط، زیتون معمولی، ماگنولیا، افرا قرمز

گیاهان عمر کوتاه:

زیتون تلخ، اقاقیا، افرا سیاه، سرو نقره­ای، ابریشم، درخت پر

گیاهان غیرحساس به نور:

گیاهانی هستند که به شدت نور و نوع نور حساس نیستند و شدت نورهای متفاوت را تحمل می­کنند. مانند زرشک – یاس زرد – بنفشۀ آفریقایی

گیاهان کم رشد فضای سبز:

کریپتومریا، زیتون، ماگنولیا، برگ­بو، انجیر، سوفورا، میخک هندی، انجیر

گیاهان معطر فضای سبز:

سروناز، برگ بو، گل یخ، گل سنجد، یاس خوشه­ای، اقاقیا، نمدار، پائولینیا، ماگنولیا، یاس رزاقی، محبوب شب،یاس امین ­الدوله، میخک هندی، یاسمن

گیاهان مقاوم به سرما:

سرو نقره­ای، کریپتومریا، افرا سیاه، به ژاپنی، یاس زرد، ابریشم مصری، ماگنولیا، زرشک، آتریپلکس، برگ نو، سنجد، انواع شمشاد، باکسوس، تاکسوس، سرو نقره­ای، سرو خمره­ای، لاوندولا، اسپیره،رزماری، لاوسون، تویا، بربریس دائم سبز، برگ­بو، انواع ترون

گیاهان مناسب خاک اسیدی:

عرعر، لیلکی آمریکایی، توسکا قشلاقی، اقاقیا

گیاهان مناسب کاشت  در مناطق شیب­دار

ارغوان، سنجد، توری، سرو خزنده، پیروکانتا، زالزالک-بید، سرو کوهی، سرو خزنده، سرو سیمین، انواع کاج­ها، انواع سروها، گیاهان همیشه سبز، ماگنولیا، گل یخ، آکاسیا، یاسمن زمستانی ، میخک هندی

ليست انواع گیاهان فضای سبز داروئي

آسپرون- آقطي- آويشن- اسطوخورس- اسفند- اقاقيا- اكليل- اچيناسه- انگورفرنگي- اوكاليپتوس- بابونه- بارهنگ- برگ بو– برگ نو- بولاغ اوتي- بومادران- بيد مشك- پنيرك- پونه- ترشك- ثعلب- خرزهره- سنجد- عناب- خرفه- داغداغلان-درخت عرعر – تون – زيتون تلخ – زيره كنگر- گز- گزنه – ختمي- گل سرخ- گل ساعتي – گل رنگ- گل طاووسي-مغربي- مينا- هميشه بهار- مريم گلي- فرفيون – مخلصه

گیاهان آشغال­ ریز فضای سبز:

زیتون تلخ، زیتون معمولی، اقاقیا، توت آمریکایی، بید

گیاهان آفتاب­ دوست:

البته این نور نباید خیلی شدید

مانند رز – داودی – میخک – گلایل- شمعدانی – کاکتوس­ها – بنت قنسول

انواع گیاهان فضای سبز باغچه ای

اسپیره یاگل عروس- بداغ- برگ نو- به ژاپنی- توری- ازگیل- تویا- آهار- کوکب- میخک هندی- بودلیا- سرو نقره ای- سرو شیراز – سرو زربین- بومادران- یاس کریا- سپیدار- رزمارینوس- لاواندولا- شمشاد- ماهونیا- پیروکانتا- ترون- خرزهره- سرو خمره ای- لاوسون- یاس هلندی

لینک اخبار مرتبط:

معرفی شهر رشت